Patroni kategorii

Historia żelazka, czyli jak dawniej prasowano!

fot. Kimberly Vohsen

Publikacja: 22.03.2012

Wbrew ogólnym wrażeniom, prasowanie ubiorów znane było już w starożytności. Czynność tę wymusiła potrzeba posiadania komfortu w kontakcie skóry z tkaniną. Naturalne tkaniny takie jak len czy bawełna po wypraniu i wysuszeniu posiadały niekorzystny efekt szorstkości, zagnieceń i niepożądanych pofałdowań. Prawdopodobnie zupełnie przypadkiem jeden z kamerdynerów na chińskim dworze cesarskim zwrócił uwagę na fakt wygładzenia lnianego obrusa na wskutek umieszczenia na nim gorącego naczynia z przygotowanym dla cesarza posiłkiem. Od tej pory prasowanie weszło do codziennych obowiązków nadwornej służby. Bodajże do najstarszych należą żelazka pochodzące z Chin z II w. p.n.e. i czasów panującej wówczas dynastii Han. Wyglądem swoim przypominały płytki rondel lub patelnię wykonany w całości z brązu. W celu ich rozgrzania używano węgla drzewnego, który umieszczano w środku naczynia. Taka forma żelazka rozpowszechniona była na całym Dalekim Wschodzie aż po XIX wiek. 

Z innych ciekawych form starożytnych żelazek zwracają na siebie uwagę modele greckie wykonane z żelaza o kształcie walca lub też rzymskie w formie tłuczka (ubijaka). Nie sprawdzały się one jednak przy układaniu plis na spódniczkach, które nosili egipscy faraonowie, przez co ich forma ewoluuje w kierunku bardziej funkcjonalnym, jakim jest prostopadłościan. Pięknie zdobione na bokach, wykonane z dobrej ceramiki żelazka stały się narzędziem, którym posługiwali się wyłącznie niewolnicy. 

stare żeliwne żelazko
Zabytkowe żeliwne żelazko z kominem, przełom XIX i XX wieku

Inną formą prasowania było gładzenie na zimno.  Wykonywane ze szkła gładziki o bułowatej formie, służące do pocierania umieszczonej na fiszbinowej podkładce tkaniny używane były prawie w całej Europie. Miały one z reguły niewielkie rozmiary ok. 10 cm i profilowany ozdobny uchwyt. Co ciekawe - do XV wieku, żelazko nie było atrybutem krawca, ponieważ to służba zajmowała się czynnościami prania i prasowania. Dopiero zmiany zachodzące w modzie i rozkwit krawiectwa spowodowały, że żelazko i czynność prasowania na stałe zagościły w pracowniach krawieckich. Wizerunek żelazka znaleźć możemy na herbach, stemplach i grafikach ilustrujących zawód krawca i kapelusznika obok innych narzędzi krawieckich tj. jak nożyce czy igły z nawleczonymi nićmi. 

Potrzeba prasowania małych elementów takich jak: opaski, mankiety, chustki, kołnierzyki oraz inne dodatki wymusiła zmianę formy żelazka na bardziej uniwersalną. Kształt złożony z reguły z żelaznego trójkątnego lub prostopadłościennego korpusu posiadającego ostrołuczne zakończenie oraz odkuty, zagięty ku przodowi uchwyt pozostaje jako pierwowzór żelazka do czasów obecnych.

Szczegółowy, dalszy podział żelazek, które rozwijały się technicznie na przestrzeni wieków w kolejnych artykułach!

MarkusAntikus