Huta szkła Fritza Heckerta w Piechowicach

Historia Huty szkła Fritza Heckerta w Piechowicach to kolejny rozdział w niezwykle bogatej tradycji szklarstwa karkonoskiego. Wyroby tej huty są praktycznie niespotykane na polskim rynku kolekcjonerskim, choć są bardzo poszukiwane i wysoko notowane w zachodnioeuropejskich domach aukcyjnych. W Polsce największy zbiór szkieł Heckerta możemy zobaczyć w Muzeum Karkonoskim.

fot. 3 Wazon szkło typu Goldcypern, dekoracja historyzująca w stylu staroegipskim, 1890 r., projekt Otto Thamm, projekt dekoracji Kairo II Max Rade

Fritz Heckert urodził się w 1837 r. w Halle (Saale) w Saksoni Anhalt jako ósmy syn mistrza szklarskiego Johana Andreasa Heckerta. Większość jego rodzeństwa (siedmioro z dziewięciorga dzieci Heckerta seniora) znalazło pracę w przemyśle szklarskim.

 

Po śmierci ojca, piętnastoletni Fritz dołączył do swojego brata w Berlinie, gdzie wyuczył się zawodu kupieckiego oraz szlifowania szkła. W 1866 r. założył rafinerię szkła w Piechowicach, gdzie początkowo zajmował się uszlachetnianiem (szlifowaniem i dekorowaniem) szkła zakupionego w słynnej Hucie Józefina, położonej w pobliskiej Szklarskiej Porębie. Bardzo szybko osiągnął znaczne sukcesy w odsprzedaży gotowych wyrobów (głównie luster i kandelabrów), co pozwoliło mu na zatrudnianie dwustu pracowników. Po jego śmierci, w 1887 r.,prowadzenie zakładu przejęła wdowa wraz z zięciem Heckerta.

Dość szybko, co najmniej od połowy lat 70. XIX w., w hucie Heckarta rozpoczęto produkcję własnych wzorów i gotowych wyrobów. Stosowano wówczas formy i dekoracje nawiązujące do stylów historycznych, np. kielichy i kufle z przykrywką ze szkła przezroczystego, zielonego i oliwkowego dekorowane malowanymi miniaturami oraz nakładkami hutniczymi w stylu renesansowym. Innym charakterystycznym wyrobem huty Heckerta są tzw. puchary zaręczynowe. Były to naczynia składające się z mosiężnego korpusu w kształcie kobiety trzymającej w uniesionych rękach szklaną czarkę, natomiast jej szklana spódnica stanowiła drugie, większe naczynie.Inspiracje w hucie Heckerta czerpano nie tylko ze szkła historycznego, ale również ze sztuki orientalnej.Słynne są kielichy i dzbany zdobione bogatą i misterną dekoracją malarską o nazwie Jodhpur. Ich forma i bogate zdobnictwo nawiązywały do miedzianych i mosiężnych naczyń indyjskich.

Największy rozkwit oryginalnych rozwiązań technologicznych i stylistycznych przypada w Hucie Heckerta na przełom XIX i XX w., to jest okres secesji. Produkowano tam wówczas, znane również z Huty Józefina, szkło typu Cypern o charakterystycznej barwie i iryzacji lustrowej w odcieniach brązu i kobaltu, natomiast tzw. Gold Cypern w swojej formie i delikatnie iryzującej powierzchni nawiązywał do szkła starożytnego, popularnego wówczas dzięki wykopaliskom archeologicznym. Iryzacja polega na osadzeniu na szkle tlenków metali, co daje efekt wielobarwnej połyskującej powierzchni. Uformowane naczynie szklane umieszcza się w specjalnym piecu w strumieniu pary tlenków metali i lekko podgrzewa.Technika ta była szczególnie popularna w okresie secesji. Szkło Heckerta było znane również z dekoracji emaliami z wykorzystaniem motywów kwiatowych w secesyjnej manierze. Technika malowania emaliami to jedna z technik zdobienia szkła na gorąco, dzięki czemu farby przylegają do szkła w sposób bardziej trwały i odporny na uszkodzenia. Maluje się na szkle przy użyciu farb emaliowych zwanych też szkliwnymi lub glazurami. Składają się one ze sproszkowanego szkliwa łatwo topliwego jako spoiwa i barwników (tlenków metali). Po wyschnięciu emalii ogrzewa się wyrób do temperatury, w której dany rodzaj szkła zaczyna mięknąć. W czasie tego procesu spoiwo farb (łatwo topliwe szkliwo)łączy się trwale z wyrobem szklanym. Do czołowych projektantów pracujących dla Huty Heckerta należy zaliczyć: Oskara Jummela, Friedricha Alberta Cremera (dla Heckerta projektował głównie pucharyi kufle neorenesansowe w latach 1875-1885), Adolfa Heydena (również projekty neorenesansowe w latach 1875-1902), Otto Thamma (200 projektów szkła secesyjnego), Maxa Rade (projektował również dla Huty Józefina, znany z projektów dekoracji secesyjnych i historyzujących) oraz Ludwiga Carla Sutterlina (projektant malarz). W 1923 r., po latach ścisłej współpracy, doszło do całkowitej fuzji Huty Heckerta z Hutą Józefina. Do spółki dołączyła również Huta Kynast Kristal Neumann z Sobieszowa.Połączone huty działały pod nazwą giełdową JO-HE-KY A.G. oraz handlową Josephinehutte A.G. Po II wojnie światowej wszystkie te zakłady znalazły się w granicach dzisiejszej Polski. W dawnych zabudowaniach Huty Heckerta w Piechowicach działa dziś Huta Julia.

Autorzy: Katarzyna Sielicka, Tomasz Żur

Zdjęcia:

1. Karafka neorenesansowa, 1879-1880 r., projekt Albert Cremer

2. Kielich w stylu neorenesansowym, ok. 1885 r., projekt Oskar Jummel

3. Wazon szkło typu Goldcypern, dekoracja historyzująca w stylu staroegipskim, 1890 r., projekt Otto Thamm, projekt dekoracji Kairo II Max Rade

4. Wazon, projekt Otto Thamm, 1903 r., dekoracja typu Marmopal. Był to jeden z ulubionych sposobów dekoracji Otto Thama: ze 153 jego projektów, 53 ozdobił w tej technice. Na jej wykonanie składało się wiele etapów. Wyroby dmuchano w formie i wykańczano z wolnej ręki. Szkło pierwotnie bezbarwne pokrywano warstwą szkła mlecznobiałego. Kolejnym etapem był wypał redukcyjny, w trakcie którego wyrób został poddany iryzacji oraz (cały czas w wysokiej temperaturze) pokrywano go okruchami różnobarwnego szkła. W efekcie powierzchnia jest mozaikowa, różnobarwna. Ceny szkła Marmopal były o około 30% do 50% wyższe w porównaniu do cen wyrobów w innych dekoracjach.

5. Wazon, ok. 1903 r., projekt dekoracji Ludwig Sutterlin

Literatura:

Żelasko S. 2012, Fritz Heckert Kunstglas Industrie 1866-1923, Glasmuseum Passau.

Galeria:

Fot. 1, 2, 4 i 5
Fot. 1, 2, 4 i 5