Patroni kategorii

Szyldy reklamujące wyroby tytoniowe na Śląsku

?Eljen Cigaretten, Jostetti? Szyld emaliowany, ok 1912 r. , projekt: Kon Lion. Wymiar 46 x 33 cm. fot. i kolekcja: S. i A. M. Zacke

Publikacja: 17.02.2010

Wytwórnie papierosów i tytoniu to jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi niemieckiego przemysłu, która nie szczędziła środków na reklamę. Początek ich masowej działalności produkcyjno - przetwórczej, wraz z początkiem walki o klienta, datuje się w Europie na rok 1870. Tytoń w tym okresie importowano z Turcji, później z Egiptu, Grecji, ale również Rosji. Następnie przerabiany był on w Dreźnie, w Berlinie oraz na Górnym Śląsku w Raciborzu, gdzie wytwarzano tabakę do żucia i do zażywania przez nos.
Egzotyczny charakter tytoniu odzwierciedlał się w nazwach koncernów tytoniowych i ich wyrobów, a także w sposobie reklamowania produktów. Społeczeństwo ceniło sobie wyszukane zachęty do palenia papierosów, żucia tytoniu lub wąchania tabaki, przenosząc się za ich pomocą w barwny świat Sułtanów, Wezyrów, orientalnych bazarów i ich bogactwa.
Od końca XIX wieku papierosy zaczęły wypierać fajki i cygara. Reklamowane jako ?chwila zapomnienia?- znacznie bardziej pasowały do krótkiej przerwy w fabryce, czy do hektycznego życia kupca, polityka, a nawet rolnika. Niezwykłe i dumnie brzmiące nazwy ?Laferme?, ?Salem?, ?Juno?, ?Josetti Eljen?, ?Manoli? były w ciągłym użyciu. Emancypacja kobiet otworzyła nowy rozdział dla tej gałęzi gospodarki, koncerny tytoniowe zaczęły konkurować również o damską klientelę. Specjalnie wykreowane reklamy zachęcały panie, którym przecież nie pasowało żucie tabaki, palenie fajki, czy cygara, do sięgania po cienkie damskie papierosy.

?DOMS? Szyld emaliowany, ok 1920 r., Wymiar 60 x 39,5 cm. fot. i kolekcja: Sonja i Gert Wunderlich, Leipzig

Produkty tytoniowe adresowane były zarówno do warstw uboższych, jak również do inteligencji i zamożnych obywateli. Zjawisko to widoczne jest w sposobie reklamowania. Dla biedniejszych idealnym przykładem były szyldy ?Doms?, pochodzące z ok. 1910 roku . Tablice przedstawiały postać młodego robotnika w kontrapoście z ręką wyciągniętą i uniesioną ku górze, w dłoni trzymającego tabakę do żucia. Uśmiechnięty, luźno ubrany młodzieniec zachęcał swoich rówieśników ze Śląska do zażywania Kautabaki marki Doms.

Dla kontrastu - najstarsza niemieckojęzyczna tablica reklamowa ? Der Kenner? adresowana była do ludzi zamożnych. Sam tytuł ?Kenner? znaczy znawca. Przedstawienie postaci jako inteligentnego, elegancko ubranego znawcy sztuki, opartego o stół wiedeńskiego projektanta Otto Wagnera i rozkosznie popalającego sobie w spokoju papierosa trafiało do odbiorców.
Ewidentnie przekaz reklamowy adresowany był do owych znawców i tych, którzy nimi chcieli być. Reklama ta miała swoje korzenie w psychologicznym fortelu, bowiem teoria głosi, że każdy zachwyca się dobrami luksusowymi. Większość ludzi chciałaby należeć do sfer wyższych i zamożniejszych, a to według reklamy umożliwiały właśnie te, a nie inne papierosy.

?Der Kenner? Szyld emaliowany, Niemcy 1896r.; wymiar 60 x 42 cm; fot. Damm Fielder

W 1910 roku istniało ponad 20 000 różnych wytwórców produktów tytoniowych , najczęściej były to małe rodzinne zakłady, rzadziej duże zorganizowane koncerny. Wszyscy mieli jeden cel -zwiększać produkcję i zyski. Było to zapewne główną przyczyną inwestowania fortuny w reklamę - produkowano plakaty, tablice blaszane, sklepy dostawały popielniczki, barometry
a nawet puszki, które zdobione były różnymi motywami orientalnymi, secesyjnymi i modernistycznymi.

 

Mariusz Sondej