Patroni kategorii

Lokale rozrywkowe na Rakowcu w dawnym Breslau cz. II

Na litograficznej pocztówce z końca XIX w. przedstawiono główne atrakcje etablisementu Bürgersäle. W prawym górnym obrazku widzimy wielką salę, obok

Publikacja: 21-05-2015

Etablisement - Bürgersäle - Lunapark - Schliesersäle.

Największym kompleksem rozrywkowym Rakowca o znaczeniu ponadregionalnym był etablissement Bürgersäle. Założenie powstało prawdopodobnie w kilku etapach w latach 80 i 90. XIX w. w miejscu starszego skromniejszego lokalu, o którym wiadomo, że jedną z jego atrakcji był tor kręglarski. Najważniejszą częścią kompleksu był budynek w kształcie literki L, który składał się z dwóch obszernych sal. Pierwsza z nich tzw. wielka sala miała ponad 2000 m2 powierzchni i pełniła funkcje taneczno-gastronomiczne. Salę
podzielono w proporcjach 1/3 do 2/3 galerią muzyczną dla orkiestry. Wnętrze pomieszczenia zdobiła panorama Wiednia, co wiązało się z wzorowaniem się autorów projektu na słynnym Praterze. Przylegająca do niej mniejsza sala koncertowo-teatralna zwana także "gwiaździstą" miała powierzchnię ponad 800 kw. Na wschodniej ścianie usytuowano półokrągłą scenę z kurtyną.

Pocztówka z widokiem na salę balową na Rakowcu
Wnętrze etablissementu Bürgersäle pod koniec drugiego dziesięciolecia XX w. Na górze widzimy wnętrze wielkiej sali na dole salę balową zwaną także gwiaździstą.

Do sali od strony wschodniej przylegał przeszklony pawilon, w którym znajdowało się atelier fotograficzne, strzelnica oraz parowa karuzela także wzorowana na Praterze. Pawilon połączony był z dwunastokątnym drewnianym hipodromem. Jednocześnie kompleks mógł przyjąć pod dachem ponad 6000 gości i dodatkowo 4000 w ogrodzie.
W północnej części znajdował się ogród z letnią sceną teatralną i muzyczną oraz urządzeniami służącymi rozrywce - 3 torami kręglarskimi, huśtawkami, zjeżdżalniami oraz karuzelami. Na pobliskiej Oławie znajdowała się przystań z wypożyczalnią sprzętu pływającego m. in., z łódeczkami i rowerami wodnymi. Przez cały rok w mniejszej sali, a w cieplejszych miesiącach na scenie ogrodowej odbywały się przedstawienia muzyczne i teatralne, w których występowały znane zespoły i trupy. Kolejną atrakcją był usytuowany na północ za ogrodem tor wyścigów rowerowych o drewnianej nawierzchni. Chociaż był on mniejszy i posiadał niższą rangę od słynnego toru wyścigowego na Dąbiu, potrafił także przyciągnąć dobrych zawodników i sporą liczbę widzów, a pamiętać należy, że ówcześnie kolarstwo torowe należało do jednych z najbardziej efektownych i najpopularniejszych dyscyplin sportowych. 20 sierpnia 1905 r. na torze odbyły się zawody, które przyciągnęły tłumy kibiców. Ich gwiazdą był czołowy kolaż niemiecki Willi Arendt. Zawodnik przybył do Wrocławia z Berlina mocno spóźniony. Co ciekawe oficjalnie gazety podawały że sportowiec spóźnił się na swój pociąg z powodu wypadku konia ciągnącego dorożkę, którą sportowiec jechał na dworzec. W swoich wspomnieniach, które ukazały się w periodyku Sport-Album der Rad-Welt, 17. Jahrgang, 1919r. Arend przyznaje, że prawda była jednak bardziej prozaiczna, ponieważ spóźnienie wynikło ze spotkanie kolarza z dawno niewidzianym przyjacielem i jak zdarza się przy takich okazjach wspólnego spożywania alkoholu. Mimo tego zawodnik wystartował w zwodach ponieważ ich rozpoczęcie zostało przesunięte z powodu deszczowej aury. Ostatecznie udało się rozegrać większość konkurencji, a główną wygrał niezawodny Arendt.

Pocztówka z Lunapark Breslau
Budynek główny etablissementu Lunapark w połowie lat 20. XX w.

Podobnie jak inne etablissementy Rakowca, także Bürgersäle mocno ucierpiał w czasie lipcowej powodzi w 1903 r. Ówczesne gazety donosiły o zrujnowanych urządzeniach stojących w ogrodzie, zalanych pomieszczeniach oraz o pływających w wodzie elementach toru kolarskiego. Prawdopodobnie z powodów zniszczeń cześć urządzeń wesołego miasteczka została rozebrana ale sam etablissment dość szybko został doprowadzony do stanu używalności. Przez kolejne lata właścicielem kompleksu pozostawał browarnik Sindermann.

Duże zmiany nastąpiły po I wojnie światowej. W 1919 r. kompleks przeszedł w ręce Johannesa Lempnera.Nowy właściciel przebudował kompleks i zmienił nazwę na Lunapark co odpowiadało nowemu profilowi działalności. Dotychczasowy pawilon i hipodrom został zastąpiony nowym obszerniejszym w którym znalazł się obrotowy tzw. amerykański parkiet, ze stojącą pośrodku kilkumetrową figurą chińczyka. Największą atrakcją stało się postawione w owalu, po torze kolarskim, wesołe miasteczko, urządzone przez znaną firmę Hugo Hasse z Hanoweru. Miasteczko składało się z kilkunastu elementów - karuzel, huśtawek, zjeżdżalni, gabinetów osobliwości i śmiechu i innych urządzeń zapewniających rozrywkę. Najbardziej efektownym elementem była wysoka na ponad 12 m, trzypoziomowa kolejka górska. Z analizy planów, pocztówek i archiwalnych zdjęć wynika, że atrakcje miasteczka ulegały sezonowym zmianom.

Przedwojenna kartka pocztowa z kolejką w wesołym miasteczku
Etablissement Lunapark około 1925 r. Widok na kolejkę górską.

Szczególnie atrakcyjnie prezentowało się ono po zmierzchu, kiedybyło oświetlone kilkoma tysiącami lampionów, nie tylko zamontowanych na stałe ale także rozdawanych bawiącym się na terenie kompleksu gościom. Na teren wesołego miasteczka można było dostać się przez główny budynek lub przez nowo-urządzone wejście od strony od Morgenaustr. (ul.Rakowieckiej).

Nowy profil działalności odpowiadał duchowi szalonych lat 20. XX w. W kolejnym dziesięcioleciu wesołe miasteczko zostało jednak zlikwidowane (choć prawdopodobnie planowano jego odbudowę), a całe założenie zmieniło kolejny raz właściciela i nazwę na Schlesiersäle.

Pod koniec II wojny światowej w budynku został urządzony obóz, w którym przetrzymywano pracujących w okolicach robotników przymusowych z różnych krajów europejskich. Po wojnie założenie czasowo pełniło swoje funkcje. Jeden z mieszkańców Rakowca wówczas mały chłopiec wspomina, że będące ozdobą i elementem oświetlenia tzw. sali gwiaździstej, gwiazdy, były dla ówczesnych dzieci wspaniałym trofeum. Na początku lat 50. XX w. kompleks został zaadaptowany na potrzeby Centrali Handlu Farmaceutycznego "Centrofarma" (później Cefarm).W 2010 r. w całości go wyburzono.

cdn

Mariusz Kotkowski