Patroni kategorii

Kolekcjonerskie rachunki firmowe

: Heinrich Lux, Ziegenhalser Damp-Seifen, Waschpulver, chem. Fabrik, Ziegenhals (Głuchołazy) 10.02.1907

Publikacja: 23.11.2010

Rachunek inaczej faktura to dokument sporządzony przez dostawcę przy transakcji kupna-sprzedaży. Nazwa ta w ścisłym znaczeniu odnosi się właściwie tylko do dokumentów wystawionych na towary, które zakupił komisjoner zakupu z zewnątrz. Obok takiego określenia w handlu funkcjonowały jeszcze dwa inne sformułowania o podobnym znaczeniu: nota i Liquidation. Różnica między rachunkiem i notą była właściwie taka, że noty wystawiano jednorazowo na konkretny zakup detaliczny w sklepie, a rachunków dotyczących transakcji mogło być kilka, z różnymi datami, przy czym dotyczyły przeważnie transakcji na zewnątrz. Pojedyncze rachunki wystawiano zazwyczaj na duże partie towaru, wysyłane w odległe rejony. W przypadku noty transakcję łączono z natychmiastową zapłatą i dostawą, ponieważ sprzedawca i kupujący znajdowali się naprzeciw siebie. Rachunki natomiast wystawiano najczęściej na podstawie zamówień telefonicznych lub pisemnych, gdzie brakowało bezpośredniego kontaktu pomiędzy kontrahentami, a dostarczenie towaru wymagało czasu. W praktyce słowa rachunek i nota nabierały podobnego znaczenia i używane bywały niejednokrotnie zamiennie. Trzecie z wymienionych określeń ? Liquidation funkcjonowało w ówczesnym obiegu urzędowym, jako wytworne sformułowanie oznaczające rachunek wystawiany przez lekarzy lub adwokatów.

: W.C. Moevius, Buchhandlung, Kreuzburg (Kluczbork) 31.12.1841

Pierwsze rachunki miały formę ręcznie spisanych dokumentów. Oprócz informacji dotyczących świadczonej usługi lub sprzedawanego towaru na papierze widniał odręczny podpis właściciela firmy, a obok często znajdował się odcisk lakowej pieczęci z inicjałami. Klasycznym przykładem takiego dokumentu jest rachunek wystawiony przez kluczborskiego księgarza W.C. Moeviusa.

Z czasem pisma tego typu zostały zastąpione przez druki z zamieszczoną nazwą miejscowości, datą wydania, nazwiskiem fabrykanta lub usługodawcy oraz zakresem wykonywanych świadczeń. Pozostałe informacje były pisane odręcznie.

Znaczący wpływ na ukształtowanie się pewnego kanonu ilustracji i informacji zawartych na papierach firmowych, miały przeobrażenia w obrębie struktury społeczeństwa kapitalistycznego w Prusach. O militarnym i ekonomicznym wizerunku państwa pruskiego decydowała szlachta. Do wybuchu pierwszej wojny światowej urzędy państwowe i wojskowość zdominowały osoby błękitnej krwi. Mieszczaństwo, aby zrealizować swoje ambitne plany współuczestniczenia w sprawowaniu władzy, stopniowo opanowywało sektor gospodarczo-przemysłowy. Do początku lat 30. XIX w. funkcjonowały w prawodawstwie pruskim pewne ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez osoby wyznania mojżeszowego. W nagłówkach papierów firmowych z lat 30. XX w. można spotkać informacje odnośnie obchodów jubileuszu stulecia istnienia zakładu. Prawdopodobnie w dużej liczbie były to firmy założone przez Żydów, na co wskazują między innymi nazwiska właścicieli.

: Carl Schirdewan, Kornbrennerei-Likörabrik-Weingrosshandlung, Breslau (Wrocław) 17.06.1927

Przedstawienie firmy w jak najkorzystniejszym świetle wymagało użycia szerokiego spektrum środków. W przypadku listowników, w nagłówku należało centralnie umieścić nazwisko właściciela (właścicieli) i nazwę zakładu. Żeby podnieść rangę osoby właściciela stosowano wyszukane ozdobne liternictwo.
W bocznej części nagłówka zamieszczano informacje o produktach wytwarzanych przez firmę, przy czym nie mogło zabraknąć wzmianki o wyrobach markowych, stanowiących znak rozpoznawczy przedsiębiorstwa. W tym miejscu często znajdowały się znaki fabryczne i marki ochronne. Za znakomity przykład takiej kompozycji przedstawienia może służyć rachunek ze znanej wrocławskiej wytwórni likierów Carla Schirdewana. Centralnie zamieszczona jest pięknie tłoczona nazwa firmy, poniżej której widnieje informacja o roku założenia (1762). Po prawej stronie znajduje się znak fabryczny przedstawiający postać dandysa z kieliszkiem w wysoko uniesionej dłoni. Zaufanie klienta miała zatem wzbudzać długoletnia tradycja zakładu jak i podkreślenie jakości wytwarzanego produktu.

Niniejszy fragment pochodzi z książki pt. ?Dobra marka krocie warta? (B. Jasiński)