Patroni kategorii

Jak zmieniało się kościelne wnętrze na przestrzeni dziejów - ewolucja kościelnej ławki

Współczesny kościół angażuje się w procesy zachodzące w społeczeństwie i podąża z duchem czasu. Widać to na przykładzie zmian zachodzących w historycznych budynkach kościelnych. Piętnastego kwietnia 2019 roku, cały świat z zapartym tchem obserwował jak ogień trawi francuską katedrę Notre Dame, której wartość historyczna jest bezcenna.

Ławy kościelne z franc. bancs d'église w kościele pw św. Antoniego we Wrocławiu

Projekt odbudowy wnętrza zakłada unowocześnienie wyposażenie
kościoła i między innymi wkomponowanie w jego wnętrze współczesnych witraży.
Pomysł popiera biskup Jachiet, który uważa, że witraże ze scenami misterium życia
chrześcijańskiego będą miały głęboki walor edukacyjny. Pojawiła się również koncepcja umieszczenia w katedrze nowoczesnych drewnianych ławek z dodatkowym podświetleniem. "Katedra na przełomie wieków ewoluowała, a każda epoka powinna wnieść coś nowego do jej wnętrza. Dla mnie katedra Notre Dame nie jest muzeum. Uważam, że duch chrześcijaństwa powinien się w katedrze manifestować poprze liturgię, ale również poprzez dzieła sztuki. Turyści oczekują wprawdzie nastroju średniowiecza, ale wiara jest żywa i dlatego też jestem za jej manifestowaniem we współczesny sposób" - mówił biskup Jachiet. Cytat ten doskonale obrazuje zmiany w historycznych wnętrzach kościelnych.

Meblarstwo kościelne - historia siedzenia

Stylistyka wyposażenia kościelnego od zawsze reprezentowała swoje czasy. Meble do siedzenia zmieniały się na przestrzeni wieków zawsze czytelnie wskazując na swoje przeznaczenie. Odzwierciedlały styl i ducha epoki, w której powstawały. Stalle to boczne ławki kościelne z francuskiego bancs d'église z oddzielnymi siedziskami przeznaczone jedynie dla duchownych. Już od wczesnego chrześcijaństwa stanowiły wyposażenie kościoła umieszczane w prezbiterium w katedrach i kościołach zakonnych. Miały zazwyczaj wysokie oparcia oraz klęczniki. Niejednokrotnie bogato zdobione w stylistyce odzwierciedlającej styl epoki. Sedilia to krzesła kościelne przeznaczone dla celebransa i służby liturgicznej. Początkowo umieszczano je w absydzie, były to proste pozbawione zdobień formy. Gdy pojawił się stały ołtarz sedilie przeniesiono na ścianę prezbiterium. Ta forma siedzeń zaczęła upodabniać się do tronu szczególnie siedzenie kapłana sprawującego liturgię. Sedilia usytuowane są tak, aby wierni wiedzieli, że kapłan stoi na czele wspólnoty liturgicznej. Tron biskupi jest charakterystycznym elementem katedry. Pierwotnie ten rodzaj krzesła stawiano w absydzie przed ołtarzem. Od soboru watykańskiego umieszcza się je bliżej nawy. Według tradycji tron biskupi stawiany jest na trzech stopniach i okrywa baldachimem. We współczesnych katedrach zwyczaj ten nie jest praktykowany.

Zabytkowe ławki kościelne w kościele pw św. Antoniego we Wrocławiu
Zabytkowe ławki kościelne w kościele pw św. Antoniego we Wrocławiu

Ławy dla wiernych
Ławki kościelne nie zawsze były oczywistym elementem świątynnego wnętrza. W
starożytności wierni uczestniczyli w liturgii stojąc, kościoły nie były wyposażone w ławy do siedzenia. Wierni modlili się w pozycji z uniesionymi rękami. W średniowieczu kamienne ławy służące wiernym do siedzenia od XIII wieku zaczęły zastępować drewniane ławki kościelne. Proces ten znacznie przyspieszyła XVI wieczna reformacja kładąca nacisk na słuchanie słowa bożego. Ławy dla wiernych już na stałe weszły do wyposażenia kościoła. Zasiadano w nich zgodnie ze statusem społecznym. Najbogatsi mogli pozwolić sobie za zakup własnych ław w świątyni i umieszczenie na nich swojego nazwiska.

Fuzja przeszłości z przyszłością
Współcześnie kościół przechodzi kolejną ewolucję. Spadek frekwencji na
uroczystościach kościelnych wymógł wykorzystywanie przestrzeni świątynnej do celów niezwiązanych z tradycyjną formą sprawowania kultu. W kościołach i katedrach organizowane są między innymi koncerty wtedy doskonale sprawdzają się nowoczesne drewniane ławki i krzesła z opcją sztaplowania, co pozwala na dowolne ustawianie siedzeń w przestrzeni kościelnej lub wygodne  magazynowanie ich na niewielkim metrażu. Współczesne firmy produkują nowoczesne ławki z miejscem na rzeczy osobiste - torebkę lub parasol z wbudowanym rozkładanym stolikiem na książeczkę do nabożeństwa. Popularne są ławki modułowe, które w razie potrzeby można rozłączyć i uzyskać wymaganą odległość między siedzeniami, co jest bardzo praktyczne szczególnie w obecnych czasach pandemii. Takie rozwiązanie sprawdza się również podczas kościelnych uroczystości wymagających innej aranżacji kościelnego wnętrza lub kiedy mile widziana jest dekoracja ław kościelnych, takich jak chociażby śluby, bierzmowania czy pierwsze komunie święte.

Historia pokazała, ze kościół idzie z duchem czasu. Krzesła sakralne i ławki kościelne nawet w zabytkowych średniowiecznych wnętrzach nie muszą całkowicie wpisywać się w ducha epoki.

Redakcja

Źródła:
Wikipedia
Polska Agencja Prasowa